Αντιπυρηνικά Αντισώματα (ANA): Ορισμός, Διαγνωστική Χρησιμότητα, Μέθοδοι Μέτρησης και Περιορισμοί
- Χρυσάνθη Παπαναστασοπούλου
- 11 Μαρ
- διαβάστηκε 3 λεπτά
Ορισμός
Τα αντιπυρηνικά αντισώματα (ΑΝΑ) είναι αυτοαντισώματα που στοχεύουν συστατικά του κυτταρικού πυρήνα, όπως το DNA, οι ιστόνες και οι πυρηνικές πρωτεΐνες. Εμφανίζονται κυρίως σε ασθενείς με συστηματικά αυτοάνοσα ρευματικά νοσήματα (ΣΑΡΝ) και θεωρούνται σημαντικός διαγνωστικός και προγνωστικός δείκτης.
Διαγνωστική Χρησιμότητα των ANA
Τα ΑΝΑ χρησιμοποιούνται κυρίως για:
Διάγνωση Αυτοάνοσων Νοσημάτων: Αποτελούν διαγνωστικό κριτήριο για παθήσεις όπως ο συστηματικός ερυθηματώδης λύκος (ΣΕΛ), το σύνδρομο Sjögren, η συστηματική σκλήρυνση και η πολυμυοσίτιδα.
Παρακολούθηση της πορείας της νόσου: Σε παθήσεις όπως ο ΣΕΛ, η μεταβολή των τίτλων των ΑΝΑ μπορεί να υποδηλώνει έξαρση ή ύφεση της νόσου.
Αξιολόγηση ανταπόκρισης στη θεραπεία: Η μείωση των τίτλων των ΑΝΑ μπορεί να υποδηλώνει ανταπόκριση στη θεραπεία.
Μέθοδοι Μέτρησης των ANA
Έμμεσος Ανοσοφθορισμός (IFA) σε κύτταρα HEp-2
Η πιο ευαίσθητη μέθοδος ανίχνευσης ΑΝΑ, που επιτρέπει την αναγνώριση διαφορετικών προτύπων φθορισμού (ομοιογενής, στικτός κτλ.) και βοηθά στην περαιτέρω διάγνωση της νόσου. Ανάλογα με τον τύπο του ανοσοφθορισμού εξετάζονται διαφορετικά ειδικά αυτοαντισώματα (πχ. στικτός ανοσοφθορισμός ελέγχω anti-Sm, anti-RNP,anti-Ro, anti-La κα.)
Στερεάς Φάσης Αναλύσεις (ELISA, CLIA, FEIA)
Προσδιορίζουν την παρουσία ειδικών αυτοαντισωμάτων, όπως αντι-dsDNA, αντι-Sm, αντι-Ro/SSA, αντι-La/SSB, αντι-RNP, αντι-Scl-70, αντι-Jo-1.
Χρησιμοποιούνται για επιβεβαίωση θετικών ANA αποτελεσμάτων.
Ενδείξεις Μέτρησης των ANA
Τα αντιπυρηνικά αντισώματα (ANA) πρέπει να ζητούνται όταν υπάρχουν κλινικά και εργαστηριακά ευρήματα συμβατά με αυτοάνοσα νοσήματα. Στον Συστηματικό Ερυθηματώδη Λύκο (ΣΕΛ), τα ANA είναι συχνά θετικά και σχετίζονται με χαρακτηριστικά συμπτώματα όπως εξάνθημα σε πεταλούδα, φωτοευαισθησία, διάχυτη αλωπεκία, μη διαβρωτική αρθρίτιδα, στοματικά ή ρινικά έλκη, νεφρίτιδα με πρωτεϊνουρία ή αιματουρία, εκδηλώσεις από το ΚΝΣ όπως σπασμοί ή ψύχωση, καθώς και χαμηλά επίπεδα συμπληρώματος C3/C4. Στο σύνδρομο Sjögren, η παρουσία ANA σχετίζεται με χρόνια ξηροφθαλμία και ξηροστομία, διόγκωση των παρωτίδων και ξηρότητα σε άλλες βλεννογόνους επιφάνειες, ενώ το τεστ Schirmer μπορεί να είναι θετικό. Στη συστηματική σκλήρυνση (σκληρόδερμα), τα ANA συμβάλλουν στη διάγνωση όταν παρατηρούνται σκληροδακτυλία, σφιχτό και παχύ δέρμα, φαινόμενο Raynaud, δυσφαγία λόγω δυσκινησίας του οισοφάγου και πνευμονική ίνωση. Στην πολυμυοσίτιδα και δερματομυοσίτιδα, τα ANA ανιχνεύονται σε ασθενείς με προοδευτική μυϊκή αδυναμία στις εγγύς μυϊκές ομάδες, χαρακτηριστικές δερματικές βλάβες, καθώς και αυξημένα μυϊκά ένζυμα όπως CK και LDH. Στη μικτή νόσο του συνδετικού ιστού (MCTD), τα ANA σχετίζονται με εκδηλώσεις που συνδυάζουν χαρακτηριστικά του ΣΕΛ, της συστηματικής σκλήρυνσης και της πολυμυοσίτιδας, όπως το φαινόμενο Raynaud, η αρθρίτιδα και η πνευμονική υπέρταση. Τέλος, στην αυτοάνοση ηπατίτιδα, τα ANA μπορεί να ανιχνευθούν σε ασθενείς με αυξημένες τρανσαμινάσες (AST, ALT), υψηλά επίπεδα IgG και διήθηση πλασματοκυττάρων σε ηπατική βιοψία.
Ερμηνεία αποτελεσμάτων
Τα αντιπυρηνικά αντισώματα (ANA) μπορεί να εμφανίσουν ψευδώς θετικά ή ψευδώς αρνητικά αποτελέσματα, γεγονός που πρέπει να λαμβάνεται υπόψη κατά την ερμηνεία τους. Ψευδώς θετικά ANA παρατηρούνται σε υγιείς άτομα, ιδιαίτερα όταν ο τίτλος είναι χαμηλός (<1:160), καθώς και σε λοιμώξεις όπως οι ιογενείς ηπατίτιδες και η λοίμωξη από τον ιό Epstein-Barr (EBV). Επιπλέον, μπορούν να εμφανιστούν σε χρόνια φλεγμονώδη νοσήματα, όπως η χρόνια ηπατίτιδα και διάφορες κακοήθειες, ενώ η συχνότητά τους αυξάνεται στους ηλικιωμένους. Ορισμένα φάρμακα, όπως η υδραλαζίνη, η προκαϊναμίδη και η ισονιαζίδη, έχουν επίσης συσχετιστεί με ψευδώς θετικά αποτελέσματα λόγω της ικανότητάς τους να προκαλούν την παραγωγή αυτοαντισωμάτων.
Αντίθετα, ψευδώς αρνητικά ANA μπορεί να προκύψουν όταν χρησιμοποιούνται μέθοδοι με χαμηλή ευαισθησία, καθιστώντας δύσκολη την ανίχνευση χαμηλών τίτλων αντισωμάτων. Επιπλέον, ορισμένα αυτοαντισώματα, όπως τα αντι-SSA/Ro και αντι-Jo1, μπορεί να μην ανιχνεύονται μέσω της κλασικής μεθόδου του έμμεσου ανοσοφθορισμού (IFA) και να απαιτούν πιο εξειδικευμένες τεχνικές, όπως ELISA ή χημειοφωταύγεια. Συνεπώς, η ερμηνεία των ANA πρέπει να γίνεται με προσοχή, λαμβάνοντας υπόψη το κλινικό ιστορικό του ασθενούς και τα συνοδά εργαστηριακά ευρήματα, προκειμένου να αποφευχθούν λανθασμένες διαγνώσεις και περιττές εξετάσεις.
Συμπέρασμα
Τα ANA αποτελούν πολύτιμο εργαλείο στη διάγνωση και παρακολούθηση των αυτοάνοσων νοσημάτων, αλλά απαιτούν σωστή ερμηνεία. Η κατανόηση των διαφορετικών προτύπων φθορισμού, των ειδικών αυτοαντισωμάτων και των περιορισμών τους είναι κρίσιμη για την ορθή χρήση τους στη διαγνωστική και θεραπευτική προσέγγιση των ασθενών.
