Η λιποπρωτεΐνη Α Lp(a)

Η λιποπρωτεΐνη Α Lp(a) είναι ένας γενετικά καθορισμένος, κληρονομικός και αιτιολογικός παράγοντας κινδύνου για την αθηροσκληρωτική καρδιαγγειακή νόσος. Περίπου 1 στους 5 ανθρώπους παγκοσμίως έχει αυξημένη Lp(a) (>50 mg/dL), τιμή που σχετίζεται με αυξημένη συχνότητα εμφάνισης εμφράγματος του μυοκαρδίου, στένωσης αορτικής βαλβίδας, στένωσης των καρωτίδων,στένωσης της μηριαίας αρτηρίας, ισχαιμικού εγκεφαλικού επεισοδίου, καρδιακής ανεπάρκειας και θνησιμότητας από κάθε άλλη αιτία. Η συσχέτιση αυτή καταγράφεται ανεξάρτητα από την ύπαρξη και άλλων παραγόντων όπως η ηλικία, το φύλο, η χοληστερόλη αίματος, η αρτηριακή πίεση, το κάπνισμα και ο διαβήτης.

Ο αυξημένος καρδιαγγειακός κίνδυνος που προκαλείται από την αυξημένη Lp(a) οφείλεται στις προφλεγμονώδεις, προθρομβωτικές και προ-αθηρογόνες διεργασίες, που προκαλεί και οδηγούν στην εξέλιξη της αθηροσκλήρωσης και της θρόμβωσης. Αξίζει να σημειωθεί ότι το η Lp(a)  ανταγωνίζεται το μόριο του πλασμινογόνου λόγω της παρόμοιας δομής τους, για τη θέση σύνδεσης με το ινώδες ή το ενδοθήλιο , αναστέλλοντας την ινωδόλυση και προκαλώντας την εναπόθεση του ινώδους στις περιοχές που υπάρχουν αθηροσκληρωτικές βλάβες στο αγγειακό τοίχωμα.

Η  Lp(a) είναι  μια λιποπρωτεΐνη που μοιάζει με την LDL με μια προστιθέμενη απολιποπρωτεΐνη (a) (Apo [A]) συνδεδεμένη στο Apo [B] – 100 συστατικό της LDL μέσω δισουλφιδικού δεσμού. Παράγεται αποκλειστικά από το ήπαρ και στον καταβολισμό της φαίνεται να συμμετέχει ο νεφρός.

Γενετικές παραλλαγές που έχουν καταγραφεί παρουσιάζουν ισχυρή συσχέτιση με υψηλές συγκεντρώσεις Lp(a). Αυτές είναι οι μικρές ισόμορφες apo(a), ο χαμηλός αριθμός επαναλήψεων K-IV και ορισμένα SNP και που σχετίζονται με υψηλές συγκεντρώσεις Lp(a).Οι φορείς όλων αυτών των αναφερόμενων παραλλαγών  εκτίθενται σε ισόβια έκθεση σε υψηλότερες συγκεντρώσεις Lp(a) και επομένως μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακού επεισοδίου.

Αξίζει να σημειωθεί ότι εάν  οι συγκεντρώσεις της Lp(a) υπερβαίνουν τα  30 mg/dL ,  ο κίνδυνος στεφανιαίας νόσου σχεδόν διπλασιάζεται και σε συνδυασμό με αυξημένες συγκεντρώσεις LDL χοληστερόλης, ο κίνδυνος γίνεται εξαπλάσιος.Για ένα άτομο με βασικό κίνδυνο εμφάνισης μείζονος καρδιαγγειακού επεισοδίου 25% και συγκέντρωση Lp(a) 50 mg/dL, ο απόλυτος κίνδυνος αυξάνεται κατά 10%, δηλαδή από 25 σε 35% (έναντι ενός ατόμου με Lp (α) 7 mg/dL). Σε περίπτωση δε που η συγκέντρωσης της Lp(a) είναι 150 mg/dL ο κίνδυνος αυξάνεται κατά 43% από 25 σε 68%.

Πως όμως μπορούμε να επέμβουμε στη συγκέντρωση της Lp(a); Μελέτες έδειξαν ότι τα επίπεδα της  μπορούν να τροποποιηθούν από ουσίες όπως είναι η νιασίνη, η αυξητική ορμόνη, ο αυξητικός παράγοντας της ινσουλίνης τύπου Ι (Insulin growth factor – 1, IGF-1) και η ασπιρίνη. Σε ότι αφορά τη νιασίνη φαίνεται ότι μειώνει σημαντικά τα επίπεδα της λιποπρωτεΐνης (α) όπως και η ασπιρίνη, όμως δεν έχει καμία επίδραση στην έκβαση της καρδιοπάθειας. Η ορμονική θεραπεία με αυξητική ορμόνη έχει σαφώς καλά αποτελέσματα, αλλά δε συνίσταται. Η θεραπεία με στατίνες δεν έχει καμία επίδραση στα επίπεδα Lp(a). Ωστόσο, η θεραπεία με στατίνες έχει αποδειχθεί τόσο σε πρωτογενείς όσο και σε δευτερογενείς δοκιμές πρόληψης ότι βελτιώνει τα κλινικά αποτελέσματα σε ασθενείς με αυξημένη Lp(a). Παρά τη θεραπεία με στατίνες, τα άτομα με Lp(a) > 50 mg/dl διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο από αυτά με Lp(a) 30 mg/dl, σύμφωνα με μια μετα-ανάλυση δοκιμών δευτερογενούς πρόληψης.Οι αλλαγές στον τρόπο ζωής, όπως η δίαιτα χαμηλή σε λιπαρά και η μέτρια έως έντονη σωματική δραστηριότητα δεν έχουν καμία επίδραση στα επίπεδα Lp(a), όμως έχουν ωφέλιμες επιδράσεις στο λιπιδαιμικό προφίλ και μειώνουν κατά πολύ την καρδιαγγειακή θνησιμότητα. Είναι σημαντικό να εξηγήσουμε ότι σε άτομα με αυξημένη Lp(a)  η παρέμβαση στους τροποποιήσιμους παράγοντες κινδύνου είναι ακόμη πιο σημαντική. Η μείωση των τροποποιήσιμων παραδοσιακών παραγόντων κινδύνου είναι επομένως ο απώτερος στόχος σε περίπτωση αυξημένων συγκεντρώσεων Lp(a) για τη μείωση του  κινδύνου.

Θεραπείες μείωσης των επιπέδων της Lp(a) όπως το Muvalaplin βρίσκονται υπό κλινικές δοκιμές και μένει να δούμε αν αυτό έχει επίσης κλινικά οφέλη όσον αφορά τη μείωση των καρδιαγγειακών συμβαμάτων.

Δεδομένου του γεγονότος ότι η Lp(a)  είναι ανεξάρτητος αιτιολογικός παράγοντας κινδύνου για αθηροσκληρωτική καρδιαγγειακή νόσος και  περίπου 1 στους 5 ανθρώπους παγκοσμίως έχει αυξημένα επίπεδα καθίσταται αναγκαία η μέτρησης της μια φορά στη ζωή καθενός μας.